Là một trong hai mặt hàng thủy sản xuất khẩu (XK) chủ lực, mỗi năm, hàng trăm nghìn tấn cá tra Việt Nam có mặt trên bàn ăn của người tiêu dùng ở hơn 140 quốc gia. Trong khi đó, cá tra vẫn chưa thật sự tìm được vị thế xứng đáng trên mâm cơm người tiêu dùng trong nước.
Thị trường nội địa có đang bị lãng quên?
Nghịch lý trên đã đặt ra nhiều câu hỏi lớn: Liệu thị trường nội địa có đang bị lãng quên? Vì sao một sản phẩm đạt chuẩn quốc tế lại không có chỗ đứng xứng đáng trên chính mâm cơm Việt? Vì sao cá tra vẫn bị “lép vế” trên mâm cơm nội địa. Và nếu được đầu tư đúng hướng, phải chăng đây sẽ là mảnh đất màu mỡ giúp ngành cá tra thêm một trụ cột vững chắc để phát triển bền vững?
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), với hơn 100 triệu dân, dân số trẻ, tầng lớp trung lưu ngày càng mở rộng, Việt Nam được đánh giá là một trong những thị trường tiêu dùng năng động nhất khu vực Đông Nam Á. Nhu cầu sử dụng thực phẩm chất lượng cao, tiện lợi, an toàn vệ sinh thực phẩm ngày một gia tăng – đặc biệt ở các đô thị lớn.
Cá tra – với những ưu thế sẵn có như giá thành hợp lý, giàu giá trị dinh dưỡng, ít xương, dễ chế biến, và đặc biệt là đã được kiểm soát nghiêm ngặt về chất lượng trong quá trình nuôi trồng, chế biến – hoàn toàn có khả năng đáp ứng tốt nhu cầu tiêu dùng nội địa. Không chỉ vậy, nhiều sản phẩm cá tra giá trị gia tăng hiện nay đã đạt đến chất lượng tương đương các dòng cá nhập khẩu, nhưng có giá bán mềm hơn rất nhiều.
Theo VASEP, sự thay đổi thói quen tiêu dùng sau đại dịch COVID-19 cũng đang mở ra cơ hội lớn cho ngành cá tra trong nước. Người tiêu dùng giờ đây ưu tiên lựa chọn những sản phẩm có thể bảo quản lâu, dễ chế biến, đóng gói sạch sẽ, truy xuất được nguồn gốc. Đây chính là thế mạnh của cá tra đông lạnh và các sản phẩm chế biến sẵn từ cá tra.
Dù tiềm năng là vậy, nhưng một thực tế không thể phủ nhận là cá tra vẫn chưa hiện diện một cách rõ nét trong đời sống tiêu dùng hiện đại.
Tại các siêu thị lớn, cá hồi Nauy, cá tuyết, cá basa nhập khẩu - các loài cá thịt trắng có nhiều điểm tương đồng với cá tra, thường chiếm vị trí trung tâm của các gian hàng thủy sản. Trong khi đó, cá tra – nếu có – thường nằm khiêm tốn ở những góc nhỏ, với bao bì sơ sài, ít thông tin và không tạo được sự thu hút về hình ảnh.
Đáng nói hơn, sự vắng bóng của các thương hiệu cá tra nội địa mạnh khiến người tiêu dùng thiếu niềm tin và sự gắn bó. Một số doanh nghiệp xuất khẩu có đầu tư quay lại thị trường trong nước nhưng dừng lại ở quy mô thử nghiệm, thiếu chiến lược lâu dài trong khi thị trường nội địa phải là một thị trường cần chăm sóc chuyên nghiệp và bài bản.
Mở rộng thị phần nội địa
Trong bối cảnh hiện nay, nhiều doanh nghiệp thủy sản xác định, ngoài việc đẩy mạnh xuất khẩu, cần phải mở rộng thị phần tại thị trường nội địa nhằm hoàn thành kế hoạch đề ra.
Sau thương vụ hợp tác với Bách Hóa Xanh từ tháng 3/2023, các dòng sản phẩm của Công ty Cổ phần Nam Việt (Navico) được đánh giá đã có độ nhận diện cao hơn và dễ dàng tiếp cận với người tiêu dùng trong nước.
Ông Doãn Tới, Tổng giám đốc Navico cho rằng: “Sản phẩm cá tra, cá ba sa của Navico đã có mặt hơn 100 quốc gia trên thế giới, thực sự chúng tôi là những người bán buôn, và mối lương duyên với Bách Hóa Xanh lần này là cơ hội hợp tác để bổ sung ngành hàng bán lẻ nhằm đưa sản phẩm mang tầm quốc tế đến tay người tiêu dùng trong nước”.
Là một doanh nghiệp thuỷ sản sản xuất quy mô lớn, song hiện nay, doanh thu thị trường nội địa của Công ty CP Tập đoàn Thủy sản Minh Phú chỉ chưa đến 1% tổng doanh thu. Cũng giống như Navico, để gia tăng thị phần tại thị trường nội địa, cuối tháng 3/2024, Bách Hoá Xanh đã ký kết hợp tác chiến lược với Minh Phú để bán sản phẩm tôm tiêu chuẩn xuất khẩu trong chuỗi gần 1.700 cửa hàng bán lẻ của họ. Qua đó, phía Minh Phú hướng đến mục tiêu bán 3.000 tấn tôm/năm với doanh thu 500 tỷ đồng trên thị trường trong nước.
Theo VASEP, muốn cá tra nội địa phát triển, điều đầu tiên cần làm là tái định vị hình ảnh cá tra trong mắt người tiêu dùng Việt. Không chỉ đơn giản là thay đổi mẫu mã bao bì, điều cốt lõi là truyền thông lại câu chuyện về một dòng sản phẩm “tự hào Việt Nam” – được nuôi trồng, sản xuất với công nghệ hiện đại, kiểm soát chặt chẽ theo tiêu chuẩn toàn cầu.
Việc xây dựng một hệ sinh thái thương hiệu bài bản – từ nhận diện, truyền thông đến dịch vụ hậu mãi – sẽ là chìa khóa giúp cá tra dần khẳng định vị trí trong lòng người tiêu dùng Việt. Và quan trọng hơn, nó giúp phá vỡ tư duy “cá tra là món ăn bình dân” để hướng đến một hình ảnh tích cực, hiện đại, xứng tầm với những gì ngành cá tra đã và đang làm được.
Ngành cá tra Việt Nam đã có những bước tiến ngoạn mục trên thị trường quốc tế, trở thành biểu tượng cho năng lực chế biến và XK thủy sản của cả nước. Nhưng để thật sự phát triển bền vững, ngành cần một “chân trụ” tại chính quê hương mình./.