Việc thực hiện cắt giảm thuế quan theo
cam kết trong các FTA đưa mức thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt xuống rất thấp,
nhiều dòng thuế ở mức 0%; tình hình thương mại khu vực và toàn cầu, xung đột
thương mại giữa một số nước diễn biến phức tạp kéo theo xu thế bảo hộ thương
mại tại nhiều nước và chi phí nhiều loại hàng hóa đầu vào, chi phí vận tải tăng
cao... đã làm cho nhiều ngành sản xuất chịu thiệt hại bởi hàng hóa nhập khẩu đã
đề nghị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại với hàng hóa nhập khẩu.
Các biện pháp phòng vệ thương mại đóng
vai trò quan trọng để đảm bảo nền kinh tế có thể hội nhập hiệu quả, giảm thiểu
tác động tiêu cực tới các ngành hàng, doanh nghiệp. Đây là các biện pháp được
WTO cho phép và đã được các nước trên thế giới, đặc biệt là các nền kinh tế lớn
áp dụng thường xuyên, phổ biến trong thương mại quốc tế.
Công tác phòng vệ thương mại của Việt
Nam trong thời gian qua đã được đẩy mạnh cả về phạm vi, quy mô, mức độ và đạt
được kết quả tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả của tiến trình hội nhập kinh
tế quốc tế, đặc biệt là tham gia các Hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới.
Bộ Công Thương đã khởi xướng điều tra
27 vụ việc phòng vệ thương mại với hàng hoá nhập khẩu. Trong số đó, Bộ Công
Thương đã ban hành quyết định áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại với 22 vụ
việc.
Các mặt hàng điều tra khá đa dạng gồm:
Các sản phẩm kim loại cơ bản (nhôm, thép, vật liệu hàn), hóa chất và nhựa
(sorbitol, sợi filament, màng BOPP), vật liệu xây dựng (ván gỗ MDF, kính nổi),
hàng tiêu dùng cơ bản (bột ngọt, đường mía, đường lỏng HFCS), trong đó có nhiều
sản phẩm có mối quan hệ mật thiết và đặc biệt quan trọng tới đời sống của người
nông dân (sản phẩm đường, bột ngọt (liên quan tới cây mía), sorbitol (liên quan
tới cây sắn).
Bên cạnh đó, năm 2022, Bộ Công Thương
tiếp tục xem xét, thẩm định một số hồ sơ đề nghị điều tra áp dụng biện
pháp chống bán phá giá, chống trợ cấp đối với một số mặt hàng mới và không có vụ
việc điều tra mới phát sinh trong năm. Tuy nhiên, trong năm 2022, Bộ Công
Thương đã hoàn thành điều tra đối với 6 vụ việc (trong đó có 5 vụ việc Bộ Công
Thương đã quyết định áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng nhập
khẩu) và tiến hành rà soát 7 biện pháp phòng vệ thương mại đang có hiệu lực để
cân nhắc điều chỉnh mức độ, phạm vi và thời gian áp dụng các biện pháp theo quy
định của pháp luật.
Với các biện pháp phòng vệ thương mại
đã áp dụng với hàng nhập khẩu hiện đang bảo vệ các ngành sản xuất trong nước
chiếm khoảng 9,5% GDP của Việt Nam (ước tính theo GDP năm 2022) và công ăn việc
làm của hàng triệu người lao động trong các lĩnh vực sản xuất trong nước. Đặc
biệt trong các lĩnh vực ngành hàng nhạy cảm như nông nghiệp, các biện pháp
phòng vệ thương mại kịp thời với sản phẩm đường đã góp phần bảo vệ lợi ích của
hàng trăm nghìn hộ nông dân trồng mía trên khắp cả nước.
Nhờ việc áp dụng biện pháp phòng vệ
thương mại hợp lý, phù hợp với cam kết quốc tế, các ngành sản xuất trong nước
được bảo vệ trước những hành vi cạnh tranh không bình đẳng của hàng nhập khẩu,
từ đó tạo điều kiện để doanh nghiệp trong nước phát triển, tạo thêm việc làm và
giá trị gia tăng cho nền kinh tế. Việc điều tra, áp dụng các biện pháp phòng vệ
thương mại tiếp tục được đẩy mạnh đã góp phần bảo vệ, tạo lập lại môi trường
cạnh tranh bình đẳng cho các ngành sản xuất trong nước trong bối cảnh nhiều
hàng hóa nhập khẩu có dấu hiệu bị bán phá giá hoặc được trợ cấp, gây thiệt hại
nghiêm trọng cho một số ngành sản xuất trong nước.
Các biện pháp phòng vệ thương mại đã
áp dụng cũng góp phần tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Theo thống kê, các
biện pháp phòng vệ thương mại đã áp dụng đóng góp hàng nghìn tỷ đồng tiền thuế
thu được vào ngân sách nhà nước. Ở góc độ tiêu dùng, các biện pháp phòng vệ
thương mại trong dài hạn giúp cho nền kinh tế không bị phụ thuộc hoàn toàn vào
nhập khẩu, đem lại sự ổn định và chống chịu tốt hơn trước các tác động và cú
sốc từ bên ngoài.
Trong nhiều trường hợp, việc áp dụng
phòng vệ thương mại cũng giúp tăng khả năng tận dụng cam kết trong các Hiệp
định Thương mại tự do (FTA), đồng thời làm giảm nguy cơ Việt Nam bị nước ngoài
điều tra lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại do ta đã chủ động và bảo vệ
được nguồn nguyên liệu sản xuất trong nước./.