Đây là quyền lợi
của đất nước, nếu không đánh thuế tối thiểu toàn cầu đối với các doanh nghiệp
có doanh thu 750 triệu EUR trở lên có nghĩa là đã từ bỏ quyền đánh thuế của mình.
Câu chuyện không chỉ là mất đi khoản thuế mà đằng nào doanh nghiệp cũng phải
nộp, có thể là về chính quốc, mà còn là những tác động đối với việc thu hút và
giữ chân các nhà đầu tư nước ngoài.
Thực tế, kể từ
khi các thông tin về việc nhiều quốc gia, trong đó có nhiều đối tác đầu tư lớn
của Việt Nam, như Nhật Bản, Hàn Quốc… quyết định thực thi chính sách thuế tối
thiểu toàn cầu từ năm 2024, các ý kiến của các chuyên gia cả trong và ngoài
nước đều nhấn mạnh rằng, đây chính là “cuộc chơi” toàn cầu không thể né tránh.
Để ứng phó, Việt Nam nên chủ động giành quyền đánh thuế bổ sung.
Để bảo vệ nguồn
thu thuế, Việt Nam có thể cân nhắc giải pháp trước mắt về việc áp dụng Cơ chế
Thuế tối thiểu nội địa đạt tiêu chuẩn (QDMTT) để giành quyền thu phần thuế bổ
sung trước các quốc gia khác.
Để tránh tình
trạng các ưu đãi thuế của Việt Nam bị “thu hồi lại” ở một quốc gia khác, khiến
nhà đầu tư không nhận được lợi ích gì từ chính sách ưu đãi và rốt cuộc phải trả
thuế ở một quốc gia ngoài Việt Nam, Việt Nam nên xem xét việc áp dụng thuế tối
thiểu nội địa bổ sung.
QDMTT cũng chính
là biện pháp mà nhiều nơi khác như Hồng Kông, Singapore, Malaysia… đang cân
nhắc và nhiều khả năng sẽ áp dụng, trong trường hợp thỏa thuận về thuế tối
thiểu toàn cầu bắt đầu được thực hiện từ đầu năm 2024. Trong Dự thảo Nghị quyết
mà Chính phủ trình ra Quốc hội, phương án thực hiện QDMTT cũng đã được đề xuất.
Dù vẫn còn một số
yêu cầu phải làm rõ, chỉnh sửa, bổ sung, nhưng hồi tháng 9/2023, khi Dự thảo
Nghị quyết được trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, cả Ủy ban Tài chính - Ngân
sách và Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đều thống nhất sự cần thiết phải ban hành.
Hiện có khoảng
335 dự án có số vốn đầu tư đăng ký trên 100 triệu USD đang được hưởng ưu đãi
thuế thu nhập doanh nghiệp thấp hơn 15%. Trong đó, có nhiều tên tuổi lớn như
Samsung, Intel, LG, Bosch, Sharp, Panasonic, Foxconn, Pegatron...
Một con số khác,
theo rà soát của Tổng cục Thuế, hiện đang có 619 tập đoàn đa quốc gia (khoảng
1.017 công ty thành viên tại Việt Nam) có doanh thu hợp nhất trong năm 2021 đạt
khoảng 750 triệu EUR trở lên, trong đó có 438 tập đoàn có một công ty thành viên
tại Việt Nam và 181 tập đoàn có nhiều công ty thành viên tại Việt Nam (576 công
ty thành viên).
Dựa trên số liệu
quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp năm 2022, Tổng cục Thuế tính toán sơ bộ
có khoảng 122 tập đoàn nước ngoài đầu tư vào Việt Nam chịu ảnh hưởng của thuế
tối thiểu toàn cầu. Theo đó, nếu các quốc gia khác đều áp dụng thuế tối thiểu
toàn cầu bắt đầu từ năm 2024, các quốc gia có công ty mẹ có thể được thu thêm
phần thuế chênh lệch năm 2024 ước tính khoảng trên 14.600 tỷ đồng. Trong đó,
riêng số thuế chênh lệch phải nộp ở Hàn Quốc năm 2024 lên tới hơn 10.700 tỷ
đồng.
Điều này có
nghĩa, nếu Việt Nam không giành quyền chủ động đánh thuế thông qua QDMTT, thì
sẽ mất đi cơ hội thu khoản thuế chênh lệch hơn 14.600 tỷ đồng nói trên.
Chủ động giành
quyền đánh thuế, nhưng không được để ảnh hưởng đến môi trường đầu tư, dòng vốn
đầu tư nước ngoài cũng là điều được các chuyên gia nhắc tới lâu nay. Bởi thế,
các chuyên gia cho rằng, cùng với việc thực thi QDMTT, Việt Nam nên cải cách
chính sách ưu đãi đầu tư, nhất là đối với dự án quy mô lớn, trong lĩnh vực công
nghệ cao.
Hiện Bộ Kế hoạch
và Đầu tư cũng đang được giao xây dựng Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về việc
thí điểm chính sách hỗ trợ đầu tư trong lĩnh vực công nghệ cao. Dự thảo Nghị
quyết đang trong giai đoạn hoàn thiện và sẽ sớm được trình ra Quốc hội trong
thời gian tới.
Để thực thi thuế
tối thiểu toàn cầu từ năm 2024 và để đảm bảo tính hấp dẫn của môi trường đầu
tư, vừa giữ chân nhà đầu tư cũ, vừa thu hút thêm “đại bàng” đến làm tổ, thì cần
thiết ban hành cả hai nghị quyết. Nghị quyết về việc đánh thuế thu nhập doanh
nghiệp bổ sung chính là “điều kiện cần”, còn nghị quyết về việc thí điểm chính
sách hỗ trợ đầu tư chính là “điều kiện cần” để đảm bảo việc Việt Nam có thể
thực thi chính sách thuế tối thiểu toàn cầu một cách công bằng và hiệu quả./.