Luật phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ

PHẦN I: Kiểm soát chặt chẽ từ thiết kế đến vận hành

Luật mới thiết lập quy trình kiểm soát chất lượng an toàn phòng cháy, chữa cháy nghiêm ngặt xuyên suốt vòng đời công trình.

1. Siết chặt điều chỉnh thiết kế (Điều 17):

   • Thay đổi là thẩm định lại: Bất cứ thay đổi nào trong thiết kế đã được thẩm định trước đó, nếu làm thay đổi yêu cầu về phòng cháy, chữa cháy hoặc thay đổi công năng, cải tạo làm thay đổi điều kiện an toàn, bắt buộc phải điều chỉnh thiết kế và thẩm định lại thiết kế về phòng cháy, chữa cháy.

   • Điều kiện thi công: Chủ đầu tư chỉ được phép thi công xây dựng, cải tạo, hoặc sản xuất phương tiện giao thông thuộc diện phải thẩm định khi có văn bản thẩm định thiết kế về phòng cháy, chữa cháy của cơ quan quản lý chuyên ngành.

2. Trách nhiệm nghiệm thu và chấp thuận kết quả (Điều 18):

   • Nghiệm thu triệt để: Công trình phải được nghiệm thu về phòng cháy, chữa cháy theo từng phần, từng giai đoạn, từng hệ thống. Các bộ phận bị che khuất phải được nghiệm thu trước khi thực hiện các bước thi công tiếp theo.

   • Điều kiện đưa vào sử dụng: Công trình thuộc diện phải thẩm định thiết kế, sau khi chủ đầu tư tự nghiệm thu, phải được cơ quan quản lý chuyên ngành kiểm tra và chấp thuận kết quả nghiệm thu mới được đưa vào khai thác, sử dụng. Trách nhiệm kiểm tra được phân định rõ cho cơ quan Công an, cơ quan chuyên môn về xây dựng và cơ quan đăng kiểm.

PHẦN II: Tăng cường phòng ngừa tại cơ sở và nhà ở

Luật quy định chi tiết các yêu cầu phòng cháy đối với từng loại hình, đặc biệt tập trung giải quyết các tồn tại trong quản lý nhà ở kết hợp kinh doanh và ứng dụng công nghệ.

Luật đã cụ thể hóa yêu cầu phòng cháy đối với từng đối tượng, nhấn mạnh sự thay đổi lớn trong trách nhiệm của người dân và doanh nghiệp:

• Đối với Nhà ở (Điều 20): Các hộ gia đình bắt buộc phải lắp đặt, sử dụng thiết bị điện an toàn và bố trí lối thoát nạn. Luật cũng khuyến khích trang bị thiết bị truyền tin báo cháy kết nối với hệ thống dữ liệu quốc gia. Quy định này làm tăng ý thức và chi phí bảo trì hệ thống điện cho người dân, đặc biệt ở các thành phố lớn.

• Đối với Nhà ở kết hợp kinh doanh (Điều 21): Đây là điểm nhấn quan trọng. Các công trình này phải có giải pháp ngăn cách hoặc ngăn cháy khu vực kinh doanh với khu vực để ở. Đồng thời, cấm bố trí chỗ ngủ trong khu vực sản xuất hàng hóa nguy hiểm về cháy, nổ. Yêu cầu này đòi hỏi sự cải tạo kiến trúc nhà phố, nhà ống để đảm bảo ngăn cháy độc lập, tránh cháy lan từ hoạt động kinh doanh lên khu vực sinh hoạt.

• Đối với Cơ sở (Điều 23): Các cơ sở thuộc diện quản lý bắt buộc phải trang bị thiết bị truyền tin báo cháy kết nối với hệ thống Cơ sở dữ liệu phòng cháy, chữa cháy (theo lộ trình chậm nhất là ngày 01 tháng 7 năm 2027). Yêu cầu này đòi hỏi đầu tư công nghệ, thúc đẩy quá trình số hóa quản lý an toàn tại các cơ sở kinh doanh và sản xuất.

• Đối với Sử dụng điện (Điều 24): Quy định siết chặt việc sử dụng thiết bị sạc điện. Chỉ được sử dụng thiết bị sạc điện cho xe động cơ điện bảo đảm quy chuẩn kỹ thuật quốc gia. Đối với khu vực sạc tập trung trong nhà, cần có giải pháp ngăn cháy và phương tiện chữa cháy phù hợp. Quy định này đặt trách nhiệm lớn đối với đơn vị cung cấp điện và các tòa nhà có điểm sạc xe điện trong việc đảm bảo an toàn.

PHẦN III: Nâng cao năng lực chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ

Luật củng cố khung pháp lý cho hoạt động ứng phó sự cố, nhấn mạnh vai trò của toàn xã hội.

1. Quyền hạn và trách nhiệm chỉ huy:

   • Người chỉ huy chữa cháy/cứu nạn, cứu hộ (người có chức vụ cao nhất của Công an tại hiện trường) có quyền tuyệt đối trong việc ra lệnh, quyết định khu vực, biện pháp ứng phó.

   • Người chỉ huy có quyền quyết định di chuyển, phá dỡ chướng ngại vật, tài sản để cứu người, ngăn cháy lan, cứu tài sản.

2. Huy động và bồi thường:

   • Mọi lực lượng, người, phương tiện, tài sản đều có thể được huy động tham gia chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ.

   • Phương tiện, tài sản bị mất, hư hỏng hoặc thiệt hại do việc huy động trực tiếp gây ra sẽ được bồi thường theo quy định của pháp luật về trưng mua, trưng dụng tài sản.

3. Lực lượng và chính sách hỗ trợ:

   • Phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ tình nguyện (Điều 39): Khuyến khích cá nhân đăng ký tự nguyện, được huấn luyện nghiệp vụ và huy động khi cần thiết.

   • Chế độ ưu đãi (Điều 46): Người được huy động tham gia, nếu bị tai nạn, bị thương, chết, sẽ được hưởng chế độ bồi dưỡng, hỗ trợ, thanh toán chi phí khám chữa bệnh, và được xem xét hưởng chế độ như thương binh hoặc công nhận liệt sĩ.

PHẦN IV: Đảm bảo nguồn lực và tài chính bền vững

Các điều khoản về tài chính và phương tiện được quy định rõ ràng nhằm tạo nền tảng vững chắc cho hoạt động phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ.

• Bảo hiểm cháy, nổ bắt buộc (Điều 48): Bắt buộc đối với tài sản của cơ sở thuộc danh mục quy định. Nguồn thu từ bảo hiểm sẽ được trích lại để phục vụ hoạt động phòng cháy, chữa cháy.

• Nguồn tài chính (Điều 49, 50): Gồm Ngân sách Nhà nước (nguồn ưu tiên, dùng cho đầu tư, trang bị, hoạt động của Cảnh sát và Dân phòng), nguồn thu từ bảo hiểm cháy, nổ bắt buộc trích lại, đóng góp tự nguyện và hỗ trợ từ Quỹ phòng, chống thiên tai.

• Phương tiện: Nhà nước ưu tiên trang bị phương tiện đồng bộ, hiện đại cho lực lượng Cảnh sát. Phương tiện và vật liệu ngăn cháy, chống cháy khi lưu thông trên thị trường phải đảm bảo chất lượng và tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật.

PHẦN V: Xử lý tồn đọng và lộ trình chuyển tiếp

Luật đưa ra giải pháp xử lý đối với các công trình không đảm bảo an toàn phòng cháy, chữa cháy tồn tại trước thời điểm Luật có hiệu lực.

• Lộ trình công nghệ: Việc trang bị thiết bị truyền tin báo cháy kết nối hệ thống dữ liệu phòng cháy, chữa cháy sẽ được thực hiện chậm nhất từ ngày 01 tháng 7 năm 2027.

• Xử lý cơ sở không đảm bảo an toàn (Điều 55):

  • Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm phân loại, lập danh sách và công bố các cơ sở không đảm bảo yêu cầu và không có khả năng khắc phục theo tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật hiện hành.

  • Người đứng đầu cơ sở phải trang bị phương tiện, thiết bị và lựa chọn giải pháp kỹ thuật tăng cường an toàn phù hợp với hiện trạng (như chuyển đổi công năng nếu không thể áp dụng giải pháp kỹ thuật).

Kết luận: Luật Phòng cháy, chữa cháy và Cứu nạn, cứu hộ mới là một văn bản pháp lý toàn diện, chuyển đổi tư duy từ bị động chữa cháy sang chủ động phòng ngừa và kiểm soát rủi ro. Việc tuân thủ và triển khai nghiêm túc các quy định, đặc biệt là việc số hóa dữ liệu và cải tạo kiến trúc nhà ở kết hợp kinh doanh, sẽ là yếu tố quyết định hiệu quả an toàn cháy nổ trong thời gian tới./.