Luật Dữ Liệu Việt Nam: Tài Nguyên Số Thành Tài Sản Quốc Gia

I. Quyền Tài Sản Hóa Dữ Liệu và Phân Loại

A. Công Nhận Quyền Tài Sản

Luật khẳng định quyền của chủ sở hữu dữ liệu đối với dữ liệu là quyền tài sản theo quy định của pháp luật dân sự. Điều này tạo cơ sở pháp lý để phát triển thị trường dữ liệu và các giao dịch thương mại liên quan.

• Chủ sở hữu dữ liệu: Có quyền quyết định việc xây dựng, phát triển, bảo vệ, quản trị, xử lý, sử dụng và trao đổi giá trị của dữ liệu do mình sở hữu.

• Chủ quản dữ liệu: Cơ quan, tổ chức thực hiện hoạt động quản lý, vận hành, khai thác dữ liệu theo yêu cầu của chủ sở hữu.

B. Hệ Thống Phân Loại Dữ Liệu

Luật phân loại rõ ràng dữ liệu để phục vụ công tác quản lý, quản trị và bảo vệ. Việc phân loại này dựa trên tính chất quan trọng và khả năng chia sẻ:

Trong đó, xét về tính chất quan trọng, luật phân chia thành Dữ liệu cốt lõi và Dữ liệu quan trọng.

• Dữ liệu cốt lõi là dữ liệu có đặc điểm quan trọng nhất, trực tiếp tác động đến quốc phòng, an ninh, kinh tế vĩ mô, và ổn định xã hội (theo danh mục của Thủ tướng Chính phủ). Loại dữ liệu này phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về bảo vệ và được lưu trữ tại Trung tâm Dữ liệu Quốc gia.

• Dữ liệu quan trọng là dữ liệu có thể tác động đến các lĩnh vực nêu trên. Loại dữ liệu này cũng phải tuân thủ các quy định cần thiết về bảo vệ.

Bên cạnh đó, luật còn quy định về Dữ liệu mở—là dữ liệu mà mọi cơ quan, tổ chức, cá nhân được tiếp cận, khai thác, sử dụng một cách tự do và miễn phí.

II. Hệ Thống Quản Trị Quốc Gia Tập Trung

Luật thiết lập một cấu trúc quản trị dữ liệu tập trung, lấy Trung tâm Dữ liệu Quốc gia làm hạt nhân.

A. Cơ Quan Quản Lý và Trách Nhiệm

• Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về dữ liệu.

• Bộ Công an là cơ quan đầu mối chịu trách nhiệm trước Chính phủ (trừ lĩnh vực quốc phòng, cơ yếu do Bộ Quốc phòng quản lý).

• Chính sách Nhà nước: Coi Dữ liệu là tài nguyên và cam kết ưu tiên đầu tư cơ sở hạ tầng, ngân sách, và cơ chế thu hút nhân lực chất lượng cao cho Trung tâm Dữ liệu Quốc gia.

B. Trung tâm Dữ liệu Quốc gia

• Vị trí chiến lược: Cơ sở hạ tầng của Trung tâm Dữ liệu Quốc gia phải đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật quốc tế, chống bom đạn, khủng bố, thiên tai, đảm bảo an ninh, bảo mật cao.

• Trách nhiệm cốt lõi: Tích hợp, đồng bộ, lưu trữ, phân tích, khai thác dữ liệu để tạo lập và quản trị Cơ sở Dữ liệu Tổng hợp Quốc gia.

C. Cơ sở Dữ liệu Tổng hợp Quốc gia

• Vai trò: Được Chính phủ quản lý tập trung, thống nhất tại Trung tâm Dữ liệu Quốc gia. Đây là nơi tổng hợp dữ liệu để thực hiện phân tích chuyên sâu, phục vụ công tác xây dựng chính sách, chỉ đạo điều hành Chính phủ.

• Giá trị pháp lý: Dữ liệu trong Cơ sở Dữ liệu Tổng hợp Quốc gia có giá trị khai thác và sử dụng như dữ liệu gốc.

• Quy tắc khai thác và phí:

  • Cơ quan Đảng, Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội khai thác miễn phí.

  • Tổ chức, cá nhân khai thác dữ liệu của mình miễn phí.

  • Tổ chức, cá nhân khác khai thác dữ liệu phải nộp phí theo quy định.

III. Bảo Vệ Dữ Liệu và An Ninh Quốc Gia

Luật đặt nặng yêu cầu bảo vệ dữ liệu trong suốt quá trình xử lý.

• Trường hợp bắt buộc cung cấp dữ liệu: Tổ chức, cá nhân buộc phải cung cấp dữ liệu cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong các trường hợp đặc biệt: tình trạng khẩn cấp, nguy cơ đe dọa an ninh quốc gia, thảm họa, phòng chống bạo loạn, khủng bố.

• Quy định về giải mã: Cơ quan có thẩm quyền được quyền áp dụng các biện pháp giải mã dữ liệu (kể cả không cần sự đồng ý của chủ sở hữu) trong các tình huống khẩn cấp, an ninh nêu trên.

• Chuyển dữ liệu xuyên biên giới: Việc chuyển hoặc xử lý dữ liệu cốt lõi, dữ liệu quan trọng ngoài lãnh thổ Việt Nam phải đảm bảo quốc phòng, an ninh và lợi ích quốc gia, tuân thủ quy định chi tiết của Chính phủ.

IV. Phát Triển Thị Trường và Dịch Vụ Dữ Liệu

Luật tạo hành lang pháp lý cho các hoạt động kinh doanh dữ liệu, khuyến khích đổi mới sáng tạo.

• Ưu đãi đầu tư: Tổ chức cung cấp sản phẩm, dịch vụ trung gian dữ liệu, phân tích, tổng hợp dữ liệu được hưởng ưu đãi như các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghệ cao, đổi mới sáng tạo.

• Sàn dữ liệu: Là nền tảng giao dịch, trao đổi dữ liệu và sản phẩm, dịch vụ liên quan.

  • Dữ liệu cấm giao dịch: Dữ liệu gây nguy hại đến quốc phòng, an ninh và dữ liệu không được chủ thể dữ liệu đồng ý.

  • Tổ chức cung cấp dịch vụ sàn dữ liệu phải là đơn vị sự nghiệp công lập hoặc doanh nghiệp nhà nước được cấp phép.

• Trách nhiệm bảo mật: Tổ chức cung cấp dịch vụ phải thực hiện quản lý, kiểm tra, giám sát an toàn dữ liệu, bảo mật dữ liệu thường xuyên để phòng ngừa và xử lý rủi ro.

V. Các Hành Vi Bị Nghiêm Cấm

Luật nghiêm cấm các hành vi sau:

1. Lợi dụng việc xử lý, quản trị, kinh doanh dữ liệu để xâm phạm đến lợi ích quốc gia, dân tộc, quốc phòng, an ninh.

2. Cản trở hoặc tấn công, chiếm đoạt, phá hoại cơ sở dữ liệu.

3. Giả mạo, cố ý làm sai lệch, làm mất dữ liệu trong cơ sở dữ liệu nhà nước.

4. Cố ý cung cấp dữ liệu sai lệch hoặc không cung cấp dữ liệu theo quy định pháp luật./.