Tăng tốc số hóa quy trình sản xuất: Hướng đi tất yếu của các khu, cụm công nghiệp Đồng Nai

Trước những đòi hỏi ngày càng cao của thị trường và áp lực cạnh tranh toàn cầu, việc số hóa quy trình sản xuất đã trở thành hướng đi tất yếu để các khu, cụm công nghiệp (KCN, CCN) tại Đồng Nai nâng cao hiệu quả và phát triển bền vững. Không chỉ dừng lại ở việc hoàn thiện hạ tầng, địa phương này đang mạnh mẽ chuyển mình sang một giai đoạn mới: xây dựng hệ sinh thái công nghiệp thông minh và xanh.

• Bức tranh toàn cảnh: Từ KCN đến CCN

Giai đoạn 2021-2025 chứng kiến sự phát triển vượt bậc của Đồng Nai mới sau sáp nhập tỉnh với 59 KCN được thành lập, tổng diện tích 19.863 ha, cùng 63 CCN được quy hoạch, tổng diện tích 3.701,96 ha. Tổng diện tích đất công nghiệp trên địa bàn tỉnh hiện là 23.564,96 ha.

• Thu hút đầu tư: Điểm sáng kinh tế

Đồng Nai đã chứng minh vị thế là điểm đến hấp dẫn đối với các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Lũy kế đến thời điểm hiện tại, các KCN, khu kinh tế (KKT) Đồng Nai đã thu hút được 2.672 dự án từ 46 quốc gia và vùng lãnh thổ. Trong số này, có 1.881 dự án FDI với tổng vốn đầu tư đăng ký đạt 36,22 tỷ USD, vốn thực hiện là 26,73 tỷ USD. Các dự án trong nước cũng đóng góp đáng kể với 802 dự án, tổng vốn đăng ký 117.633,59 tỷ đồng.

Đối với các cụm công nghiệp, hiện có 17 CCN đã đi vào hoạt động, thu hút 235 dự án đầu tư thứ cấp. Tỷ lệ lấp đầy tại 12 CCN hiện hữu đạt khoảng 62,98%, cho thấy sức hút mạnh mẽ của tỉnh.

Sự hấp dẫn của Đồng Nai thể hiện rõ qua các dự án đầu tư mới liên tục được cấp phép. Chỉ riêng trong ngày 06/8/2025, Ban Quản lý đã cấp mới giấy chứng nhận đầu tư cho 02 dự án FDI tại KCN Nhơn Trạch V và KCN Suối Tre, với tổng vốn đầu tư 17,1 triệu USD. Đồng thời, 05 dự án FDI cũng được điều chỉnh, trong đó có 01 dự án tăng thêm 2 triệu USD vốn đầu tư. Điều này cho thấy các doanh nghiệp hiện hữu vẫn tin tưởng và mở rộng hoạt động tại đây.

• Công tác Quản lý Môi trường: Thể hiện cam kết phát triển bền vững

Tuy nhiên, cùng với tốc độ phát triển nhanh, các thách thức về quản lý môi trường, đặc biệt là môi trường KCN, tối ưu hóa quy trình và nâng cao hiệu quả sản xuất ngày càng trở nên cấp bách. Mặc dù có 10 CCN đã xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung, nhưng sự thiếu đồng bộ vẫn tồn tại. Vấn đề này đặt ra nhu cầu cấp thiết về một hệ thống quản lý thông minh hơn, sử dụng công nghệ số để giám sát và xử lý kịp thời.

Để giải quyết các vấn đề này, công tác bảo vệ môi trường được Ban Quản lý các KCN, KKT tỉnh Đồng Nai đặc biệt chú trọng, thể hiện qua những nỗ lực và kết quả đáng ghi nhận trong giai đoạn 2021-2025.

Đến nay, phần lớn các đơn vị hạ tầng KCN đã được cấp Giấy phép môi trường. Hầu hết các KCN trên địa bàn có tỷ lệ thu gom chất thải nguy hại và chất thải rắn công nghiệp thông thường đạt 100%. Đồng thời, hầu hết các KCN đã đầu tư và đưa vào vận hành hệ thống xử lý nước thải tập trung. Các doanh nghiệp duy trì tỷ lệ đấu nối cao, đảm bảo nước thải được xử lý trước khi xả ra môi trường. Đáng chú ý, không có sự cố môi trường lớn nào xảy ra tại các KCN trên địa bàn tỉnh trong giai đoạn này.

Công tác cấp các thủ tục môi trường cho các dự án đầu tư được thực hiện hiệu quả. Số lượng thủ tục môi trường được cấp tại Đồng Nai đạt 259 năm 2024, trong khi tại Bình Phước, con số này là 32. Điều này thể hiện nỗ lực của các cơ quan quản lý nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư.

• Tiên phong “xanh hóa” bằng KCN sinh thái

Để giải quyết các vấn đề môi trường, Đồng Nai đã chọn Khu công nghiệp Amata làm mô hình thí điểm trong Dự án “Triển khai KCN sinh thái tại Việt Nam”. Đây là bước đi cụ thể hóa định hướng của Chính phủ tại Nghị định số 35/2022/NĐ-CP quy định về quản lý KCN và KKT, trong đó nhấn mạnh việc chuyển đổi các KCN hiện hữu sang mô hình KCN sinh thái.

Dưới sự hỗ trợ của các chuyên gia, KCN Amata đã đạt được những thành tựu đáng khích lệ, hoàn thành 86% các tiêu chí của khung quốc tế và có tiềm năng đạt tới 97% trong những năm tới. Hơn 20 doanh nghiệp tại đây đã được hỗ trợ kỹ thuật để áp dụng các giải pháp sản xuất sạch hơn, giảm tiêu thụ tài nguyên và phát thải.

Tuy nhiên, quá trình này vẫn đối mặt với nhiều rào cản. Nhận thức của một số doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, còn hạn chế. Chi phí đầu tư ban đầu cho công nghệ sạch cao, trong khi các chính sách khuyến khích tài chính chưa đủ mạnh. Thêm vào đó, một số quy định pháp lý còn vướng mắc, gây khó khăn cho việc triển khai đồng bộ, đặc biệt liên quan đến việc áp dụng Nghị định 45/2022/NĐ-CP và Nghị định 08/2022/NĐ-CP về bảo vệ môi trường, các doanh nghiệp còn lúng túng khi thực hiện.

• Hướng đến Nhà máy thông minh: Lộ trình cụ thể và bài bản

Để cụ thể hóa chiến lược số hóa, Sở Công Thương Đồng Nai đang xây dựng Kế hoạch triển khai mô hình Nhà máy sản xuất thông minh năm 2025. Đây là bước đi chiến lược nhằm tạo ra những hình mẫu thực tiễn để nhân rộng. Kế hoạch này hoàn toàn phù hợp với Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 749/QĐ-TTg, đặt trọng tâm vào việc phát triển kinh tế số, trong đó có công nghiệp.

Theo Kế hoạch, Sở Công Thương sẽ phối hợp với Công ty Samsung Việt Nam để khảo sát và lựa chọn một trong bốn doanh nghiệp tiềm năng. Doanh nghiệp được chọn sẽ nhận được sự hỗ trợ toàn diện để xây dựng một mô hình nhà máy thông minh thí điểm.

Lộ trình chi tiết bao gồm: khảo sát, đào tạo, tư vấn ứng dụng các hệ thống quản trị sản xuất tiên tiến (MES, ERP), và đánh giá hiệu quả để đề xuất phương án mở rộng trong giai đoạn 2026-2030. Sự phối hợp chặt chẽ giữa Sở Công Thương, các sở, ngành liên quan, cùng sự đồng hành của Samsung và Liên đoàn Doanh nghiệp tỉnh, được kỳ vọng sẽ tạo ra một cú hích mạnh mẽ cho quá trình chuyển đổi số.

• Định hướng tương lai: Hài hòa và bền vững

Với tầm nhìn chiến lược, Đồng Nai đang từng bước xây dựng một hệ sinh thái công nghiệp hiện đại, nơi sự phát triển kinh tế được hài hòa với bảo vệ môi trường. Việc kết hợp giữa phát triển KCN sinh thái và đầu tư vào nhà máy thông minh tạo nên một lộ trình phát triển toàn diện. Điều này không chỉ giúp các doanh nghiệp Đồng Nai tối ưu hóa hoạt động, nâng cao năng lực cạnh tranh mà còn khẳng định cam kết của địa phương trong việc phát triển công nghiệp xanh, bền vững, sẵn sàng hội nhập sâu rộng vào chuỗi giá trị toàn cầu.