Truy xuất nguồn gốc là ‘chìa khóa’ xây dựng thị trường minh bạch

Theo ông Linh, truy xuất nguồn gốc không chỉ là nhiệm vụ của cơ quan quản lý, mà còn là trách nhiệm của doanh nghiệp và người tiêu dùng. Bởi chỉ khi sản phẩm có “chứng minh thư” rõ ràng về xuất xứ, quy trình sản xuất, chất lượng và hành trình lưu thông, thị trường mới có thể vận hành minh bạch, bền vững.

Ông Trần Hữu Linh phát biểu tại diễn đàn.

Ông Trần Hữu Linh cho biết, trong những năm qua, Bộ Công Thương đã phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương triển khai nhiều giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thị trường, chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả và hàng không rõ nguồn gốc. Lực lượng Quản lý thị trường cả nước đã tăng cường kiểm tra, giám sát, phát hiện và xử lý hàng chục nghìn vụ vi phạm mỗi năm, góp phần quan trọng trong việc làm trong sạch môi trường kinh doanh.

Tuy nhiên, ông Linh cũng thẳng thắn nhìn nhận: “Dù công tác đấu tranh chống hàng giả, hàng nhái, gian lận xuất xứ đã được tăng cường, nhưng tình hình vẫn diễn biến phức tạp với nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi. Hàng hóa không rõ nguồn gốc vẫn len lỏi vào nhiều kênh phân phối, thậm chí cả thương mại điện tử”.

Chính vì vậy, việc triển khai hệ thống truy xuất nguồn gốc hàng hóa đồng bộ, thống nhất và hiện đại là yêu cầu cấp bách nhằm không chỉ hỗ trợ công tác quản lý nhà nước, mà còn tạo hành lang pháp lý cho doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh minh bạch và bền vững.

Theo ông Trần Hữu Linh, định danh và truy xuất nguồn gốc là hai trụ cột của quản lý thị trường hiện đại. Định danh giúp nhận diện sản phẩm chính xác từ nơi sản xuất đến nơi tiêu thụ, còn truy xuất nguồn gốc cung cấp thông tin đầy đủ, xác thực về hành trình của sản phẩm. Khi hai yếu tố này kết hợp, sẽ hình thành một “hệ sinh thái quản lý minh bạch”, nơi mọi giao dịch đều có thể được kiểm chứng và xác thực.

Ông Linh nêu rõ: “Truy xuất nguồn gốc hàng hóa là công cụ quan trọng để phòng ngừa và phát hiện sớm các hành vi gian lận thương mại, giả mạo xuất xứ, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Đồng thời, đây cũng là nền tảng để cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng cùng tham gia giám sát thị trường, hình thành thói quen tiêu dùng có trách nhiệm”.

Trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ, việc kiểm soát nguồn gốc sản phẩm lưu thông trên các sàn trực tuyến càng trở nên cấp thiết. Thực tế cho thấy, các vụ việc liên quan đến bán hàng giả, hàng nhái, hàng không rõ nguồn gốc trên môi trường số đang có xu hướng gia tăng, ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín của doanh nghiệp chân chính và quyền lợi người tiêu dùng.

Đại diện các doanh nghiệp tham gia diễn đàn

Ông Linh cho biết, Bộ Công Thương đã chỉ đạo lực lượng Quản lý thị trường tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động kinh doanh trực tuyến, phối hợp với các sàn thương mại điện tử để phát hiện và xử lý nghiêm vi phạm. Song song đó, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong giám sát, xây dựng cơ sở dữ liệu về hàng hóa và hành trình lưu thông, từng bước hướng đến mục tiêu quản lý dựa trên dữ liệu thay vì chỉ dựa vào kiểm tra truyền thống.

“Chúng tôi xác định, phải có một hệ thống truy xuất nguồn gốc thống nhất, sử dụng công nghệ hiện đại, dễ tiếp cận, kết nối được với hệ thống quản lý của các bộ, ngành khác và phù hợp với thông lệ quốc tế. Khi đó, mỗi sản phẩm sẽ có một mã định danh duy nhất, giống như căn cước công dân của hàng hóa,” ông Linh nói.

Bên cạnh đó, ông cũng nhấn mạnh vai trò tiên phong của doanh nghiệp trong việc chủ động minh bạch nguồn gốc sản phẩm. Việc áp dụng truy xuất không chỉ giúp doanh nghiệp khẳng định thương hiệu, mà còn là “giấy thông hành” để hàng Việt vượt qua rào cản kỹ thuật, chinh phục các thị trường khó tính.

Hướng tới một hệ sinh thái truy xuất thống nhất và bền vững

Cục trưởng Trần Hữu Linh cho biết, Bộ Công Thương đang tập trung hoàn thiện hành lang pháp lý cho hoạt động định danh và truy xuất nguồn gốc hàng hóa, trong đó có việc xây dựng Nghị định về tiêu chí xuất xứ hàng hóa lưu thông trong nước. Văn bản này, khi được ban hành, sẽ là căn cứ quan trọng để cơ quan chức năng phân biệt hàng thật – hàng giả, hàng Việt Nam – hàng nhập khẩu, đồng thời, hỗ trợ công tác chống gian lận thương mại, bảo vệ người tiêu dùng.

Song song đó, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước đang phối hợp với các đơn vị liên quan triển khai các giải pháp công nghệ tiên tiến như blockchain, IoT, mã QR, mã số mã vạch GS1... để bảo đảm khả năng truy xuất chính xác, toàn trình.

“Chúng tôi hướng tới việc xây dựng một cơ sở dữ liệu tập trung, cho phép các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng cùng truy cập, tra cứu và giám sát thông tin về sản phẩm. Khi dữ liệu minh bạch, niềm tin thị trường sẽ được củng cố và người tiêu dùng sẽ là ‘người giám sát thông minh’ cho chính thị trường”, ông Linh chia sẻ.

Ngoài yếu tố kỹ thuật, ông Linh cũng nhấn mạnh yếu tố truyền thông và nhận thức xã hội. Ông cho rằng, minh bạch nguồn gốc chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi có sự tham gia tích cực của cả cộng đồng. Người tiêu dùng cần chủ động tra cứu, kiểm chứng thông tin sản phẩm trước khi mua. Doanh nghiệp cần tuân thủ nghiêm các quy định về xuất xứ, công khai minh bạch dữ liệu sản xuất. Và báo chí, truyền thông cần tiếp tục phát huy vai trò lan tỏa, hướng dẫn và giám sát xã hội, góp phần xây dựng văn hóa kinh doanh trung thực.

Ông Trần Hữu Linh khẳng định: “Truy xuất nguồn gốc không chỉ là công cụ kỹ thuật của quản lý thị trường, mà là chìa khóa mở cánh cửa phát triển bền vững cho thương mại trong nước. Khi hàng hóa được định danh rõ ràng, truy xuất minh bạch, doanh nghiệp chân chính sẽ được bảo vệ, người tiêu dùng được đảm bảo quyền lợi, và niềm tin đối với hàng Việt sẽ được củng cố vững chắc”.

Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước cam kết tiếp tục đồng hành cùng doanh nghiệp, hỗ trợ, hướng dẫn trong quá trình thực hiện truy xuất; đồng thời, phối hợp với các bộ, ngành liên quan để thống nhất tiêu chuẩn, kết nối hệ thống và chia sẻ dữ liệu.

“Chúng tôi tin rằng, khi Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng cùng hành động, Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng một thị trường thương mại minh bạch, công bằng và bền vững, nơi hàng hóa Việt Nam được khẳng định bằng chất lượng, uy tín và niềm tin,” ông Trần Hữu Linh nhấn mạnh.