Luật Thanh tra 2025: Tăng cường kiểm soát và thu hồi tài sản

1. Cơ chế Trách nhiệm Cấp cao và Bảo vệ Người Báo cáo

Luật Thanh tra 2025 đề cao trách nhiệm cá nhân của người tiến hành thanh tra, đồng thời tạo cơ chế bảo vệ những người đấu tranh chống tiêu cực.

• Trách nhiệm đến cùng:Người ra quyết định, Trưởng đoàn, thành viên Đoàn thanh tra vẫn phải chịu trách nhiệm kỷ luật hoặc hình sự nếu sau khi kết thúc thanh tra, cơ quan có thẩm quyền khác phát hiện vi phạm cùng một nội dung và họ có lỗi (Điều 24).

• Bảo vệ thành viên: Nếu thành viên Đoàn thanh tra đã báo cáo về dấu hiệu vi phạm nhưng Trưởng đoàn thanh tra hoặc người ra quyết định không xử lý, thì thành viên đó không phải chịu trách nhiệm. Trách nhiệm sẽ chuyển hoàn toàn sang người đứng đầu không xử lý (Điều 24).

2. Biện pháp Mạnh mẽ: Thu hồi Tài sản và Thanh tra Lại

Quy định mới cho phép áp dụng các biện pháp ngăn chặn và xử lý vi phạm kinh tế một cách kịp thời, không bị trì hoãn bởi quy trình hành chính.

• Thu hồi tài sản không cần đợi Kết luận: Người ra quyết định thanh tra có quyền ban hành quyết định thu hồi tài sản bị chiếm đoạt, sử dụng trái pháp luật hoặc thất thoát ngay lập tức mà không phải đợi kết luận thanh tra (Điều 49).

• Phong tỏa Tài khoản: Được phép yêu cầu tổ chức tín dụng phong tỏa tài khoản của đối tượng thanh tra khi có căn cứ cho rằng đối tượng tẩu tán tài sản. Tổ chức tín dụng có trách nhiệm thực hiện kịp thời (Điều 48).

• Thanh tra lại: Thực hiện trong thời hiệu 02 năm khi có dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng về thẩm quyền, trình tự, sai lầm pháp luật hoặc khi người tiến hành thanh tra cố ý làm sai lệch hồ sơ (Điều 25).

3. Quy trình Tiêu chuẩn và Công khai Kết luận

Luật chuẩn hóa toàn bộ quy trình thanh tra, tăng tính minh bạch và hiệu quả thực thi.

• Chuyển hồ sơ khởi tố: Khi phát hiện vụ việc có dấu hiệu tội phạm, người ra quyết định thanh tra phải chuyển ngay hồ sơ sang cơ quan điều tra để xử lý theo quy định của pháp luật về tố tụng hình sự (Điều 29).

• Thẩm định và Ban hành: Dự thảo kết luận thanh tra của các cấp Thanh tra Chính phủ, Thanh tra Bộ, Thanh tra tỉnh phải được thẩm định trước khi ký. Kết luận phải được ban hành trong thời hạn 15 đến 30 ngày (Điều 35, 36).

• Công khai rộng rãi: Kết luận thanh tra phải được công khai chậm nhất 10 ngày kể từ ngày ký ban hành bằng hình thức đăng tải trên Cổng thông tin điện tử và ít nhất một hình thức khác như họp công bố, niêm yết (Điều 37).

4. Trách nhiệm Thực thi và Phối hợp Liên ngành

Hiệu quả của thanh tra được đảm bảo bằng cơ chế ràng buộc trách nhiệm Thủ trưởng cơ quan quản lý và phối hợp liên ngành.

• Ràng buộc Người đứng đầu: Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp phải ban hành văn bản chỉ đạo thực hiện kết luận thanh tra trong 15 đến 30 ngày (Điều 53).

• Xử lý vi phạm thực thi: Tổ chức, cá nhân không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ kết luận thanh tra sẽ bị xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự (Điều 55).

• Phối hợp: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ với Kiểm toán nhà nước, Cơ quan Điều tra, Viện Kiểm sát nhằm xử lý chồng chéo, trùng lặp và đảm bảo xử lý kịp thời các vụ việc có dấu hiệu tội phạm (Chương VII).

5. Quy định Chuyển tiếp và Cải cách Bộ máy

Luật Thanh tra 2025 cũng là cơ sở để bãi bỏ các quy định về thanh tra chuyên ngành trong gần 20 luật chuyên ngành, thực hiện mục tiêu tập trung chức năng thanh tra chuyên ngành về Thanh tra Bộ và Thanh tra tỉnh, từ đó nâng cao tính thống nhất và chuyên nghiệp trong hoạt động thanh tra (Điều 62). Các cuộc thanh tra đã có quyết định trước ngày 01/7/2025 vẫn tiếp tục thực hiện theo quy định cũ (Điều 64)./.