Việc tham gia các FTA, từ song phương
như Việt Nam – Nhật Bản, Việt Nam – Hàn Quốc, đến đa phương như ASEAN và Hiệp
định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), đã tạo đà tăng
trưởng cho hoạt động xuất khẩu. Nhờ đó, kim ngạch thương mại của Việt Nam không
ngừng tăng, đạt kỷ lục hơn 730 tỷ USD vào cuối năm 2022 và dự kiến đạt gần 800
tỷ USD vào cuối năm 2024.
Thị trường Châu Á, châu Phi và châu
Đại Dương là những thị trường quan trọng của Việt Nam, với các đối tác lớn như
Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Indonesia, Singapore và Australia. Các sản phẩm
xuất khẩu chủ lực của Việt Nam gồm điện thoại, linh kiện điện tử, máy vi tính,
nông sản, sắt thép, gạch ốp lát, và nhiều sản phẩm khác.
Với sự tăng trưởng nhanh của xuất
khẩu, các thị trường quốc tế cũng gia tăng biện pháp phòng vệ thương mại đối
với hàng hóa của Việt Nam. Theo Cục Phòng vệ thương mại, đã có 14/25 quốc gia
thuộc các khu vực trên đã tiến hành điều tra với 145/268 vụ việc phòng vệ
thương mại đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam. Các nước điều tra nhiều
nhất là Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ, Indonesia và Philippines. Trong ASEAN, Malaysia,
Indonesia, Philippines và Thái Lan đã điều tra 52 vụ việc, trong khi Australia
tại châu Đại Dương cũng tiến hành 19 cuộc điều tra.
Hiện nay, phạm vi sản phẩm bị điều tra
ngày càng đa dạng, không chỉ ở các mặt hàng xuất khẩu lớn như tôm, cá tra,
thép, gỗ, pin mặt trời mà còn mở rộng sang các sản phẩm có kim ngạch xuất khẩu
trung bình và nhỏ như máy cắt cỏ, mật ong, đĩa giấy, ghim dập...
Các tiêu chuẩn trong điều tra phòng vệ
thương mại ngày càng khắt khe. Các cơ quan điều tra nước ngoài đòi hỏi cao ở
nhiều khía cạnh như thời hạn trả lời, yêu cầu bổ sung thông tin, và rất khó gia
hạn. Kết quả kháng kiện phụ thuộc nhiều vào sự phối hợp giữa các bên liên quan,
bao gồm việc cơ quan quản lý nhà nước cung cấp thông tin kịp thời, hỗ trợ doanh
nghiệp và các hiệp hội ngành hàng.
Để ứng phó hiệu quả, các doanh nghiệp
sản xuất cần chủ động thiết lập hệ thống quản lý truy xuất nguồn gốc minh bạch,
đảm bảo đáp ứng yêu cầu của nước nhập khẩu, đồng thời lưu giữ đầy đủ sổ sách,
chứng từ để chứng minh không bán phá giá khi bị điều tra. Việc đa dạng hóa thị
trường xuất khẩu cũng là chiến lược cần thiết nhằm giảm thiểu rủi ro.
Năm
2024, Bộ Công Thương tiếp tục điều tra, rà soát 07 vụ việc đã khởi xướng trong
năm 2023; khởi xướng điều tra 03 vụ việc mới, tiếp nhận và xử lý 07 hồ sơ đề
nghị điều tra và rà soát mới. Bộ Công Thương đã áp dụng 22 biện pháp với hàng
hóa nhập khẩu; hiện có 16 biện pháp phòng vệ thương mại có hiệu lực. Ngoài ra, Bộ Công
Thương tiếp tục đẩy mạnh các biện pháp phòng vệ thương mại để ứng phó với các
vụ việc do nước ngoài điều tra và áp dụng đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam.