Đối với trách nhiệm tái chế, DN có quyền lựa chọn một
trong 2 phương án là tổ chức tái chế hoặc đóng tiền vào Quỹ Bảo vệ môi trường
Việt Nam để hỗ trợ tái chế. Còn với trách nhiệm thu gom, xử lý chất thải thì
nhà sản xuất, nhập khẩu các nhóm sản phẩm theo quy định phải có trách nhiệm
đóng góp tài chính hỗ trợ thu gom, xử lý chất thải. Như vậy, trách nhiệm mở rộng
của nhà sản xuất không đơn thuần là hoạt động khuyến khích, mà là quy định của
pháp luật; DN không thực hiện các trách nhiệm này sẽ bị xử phạt, mức cao nhất
có thể lên đến 2 tỷ đồng.
Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và Nghị định số
08/2022/NÐ-CP ngày 10-1-2022 của Chính phủ đã quy định về trách nhiệm EPR. Theo
đó, nhà sản xuất, nhập khẩu không chỉ có trách nhiệm với sản phẩm, mà còn có
trách nhiệm đối với bao bì của sản phẩm sau sử dụng.
Xây dựng và ban hành cơ chế EPR là nỗ lực tích cực của
Chính phủ Việt Nam. Để phát huy hiệu quả của cơ chế này cần tập trung nâng cao
nhận thức của cộng đồng về phân loại rác thải tại nguồn. Đối với các DN, cần
hình thành mạng lưới cộng sinh để chất thải từ nhà máy sản xuất trở thành
nguyên liệu cho cơ sở tái chế, rồi sản phẩm từ cơ sở tái chế lại trở thành bao
bì mới cho nhà máy sản xuất. Chính phủ nên có hỗ trợ, ưu đãi để khuyến khích
các DN tham gia. Về lâu dài, cần có lộ trình để nâng cao tỷ lệ tái chế bao bì,
rác thải áp dụng cho DN với mục tiêu tái chế càng nhiều càng tốt. Đồng thời,
thúc đẩy việc đầu tư nâng cao chất lượng sản phẩm tái chế để tăng hiệu quả kinh
tế và giảm thiểu phần thải ra môi trường.
Chia sẻ về vấn đề này, Nhà sáng lập kiêm Tổng giám đốc
Công ty TGM Research (Thành phố Hồ Chí Minh) Greg Laski cho rằng, thực hiện tốt
quy định về phân loại rác thải tại nguồn sẽ tạo ra những thay đổi mang tính đột
phá về kinh tế, xã hội, môi trường. TGM Research đã có nhiều nghiên cứu để đóng
góp cho cộng đồng các dự án, giải pháp phát triển bền vững, trong đó có tái chế
chất thải. Các nhà quản lý đừng nản lòng khi DN thực hiện trách nhiệm EPR chậm
hoặc chưa đạt kết quả mong đợi. Bởi lẽ, đây là quy định mới và việc thực hiện cần
phải có thời gian, có hạ tầng kỹ thuật, công nghệ. Vấn đề quan tâm bước đầu là
phải tập trung nâng cao ý thức, chia sẻ kinh nghiệm và kiến thức để người dân,
DN biết về quy định, hiểu cách làm, từ đó mới tuân thủ tốt.
Trên thực tế, trước khi quy định EPR có hiệu lực thi
hành (ngày 01/01/2025), nhiều DN đã thay đổi mô hình quản trị, đầu tư máy móc
công nghệ, nguyên vật liệu để giảm phát thải, đáp ứng yêu cầu của thị trường và
người tiêu dùng.
Giám đốc Truyền thông và đối ngoại Công ty TNHH Nestlé
Việt Nam Khuất Quang Hưng cho biết, kinh tế tuần hoàn là xu hướng tất yếu trong
điều kiện nguồn tài nguyên thiên nhiên dần cạn kiệt, ô nhiễm môi trường và biến
đổi khí hậu ngày càng khốc liệt. Nestlé Việt Nam đồng tình với chính sách quy định
về EPR của Việt Nam. Nestlé đã chuyển dịch sang mô hình kinh tế tuần hoàn từ
khâu thiết kế sản phẩm đến việc biến chất thải thành nguồn nguyên liệu giá trị
nhằm bảo vệ môi trường và nguồn tài nguyên thiên nhiên. Bên cạnh đó, Nestlé nỗ
lực giảm phát thải trong toàn bộ chuỗi giá trị, từ khâu nguyên liệu đầu vào, chế
biến và sản xuất, đến khi sản phẩm được phân phối đến người tiêu dùng và bao bì
sau sử dụng.
Còn ông Lê Anh, Giám đốc Phát triển bền vững Công ty
CP Nhựa tái chế Duy Tân, cho biết công ty bắt đầu tái chế nhựa vào năm 2020. Những
năm đầu, mỗi ngày công ty tái chế 10 tấn nguyên liệu, sản phẩm làm ra chủ yếu
tiêu thụ ở thị trường nước ngoài, do chi phí cao hơn sản phẩm nhựa nguyên sinh.
Tuy nhiên, trước yêu cầu của thương mại toàn cầu và đặc biệt là quy định EPR có
hiệu lực, nhu cầu sử dụng nhựa tái chế đã tăng lên, công ty có thể sử dụng 180
tấn nguyên liệu/ngày. Cũng theo ông Lê Anh, khó khăn với các DN tái chế hiện
nay là tỷ lệ rác thải được phân loại tại nguồn thấp, dẫn đến chất thải có khả
năng tái chế không được thu gom triệt để, DN tái chế thiếu nguyên liệu đầu vào;
chỉ khoảng 70% rác thải nhựa thu gom tái chế được.
Đồng tình với quan điểm trên, Giám đốc Điều hành Tetra
Pak Việt Nam (Thành phố Hồ Chí Minh) Giang Nguyễn cho rằng, nhiều chất thải có
khả năng tái chế đang lẫn với chất thải đem đi xử lý nên vừa tốn chi phí, vừa
lãng phí tài nguyên. Để thúc đẩy hoạt động tái chế bao bì và sản phẩm thải bỏ,
giải pháp hiệu quả nhất là tăng cường công tác phân loại, thu gom chất thải tại
nguồn. Chính sách EPR rất cần thiết trong bối cảnh hiện nay, là công cụ để nâng
cao nhận thức của người dân và DN với chất thải.